vliegangst

vliegangst: 10 praktische tips & nuttige informatie

Oorzaak vliegangst

Een vliegreis is spannend. Je kunt best een beetje zenuwachtig zijn als je het vliegtuig instapt. Veel mensen zijn wat onrustig als ze op reis gaan. Het kan met veel zaken te maken hebben. De meeste passagiers zijn opgelucht als het vliegtuig veilig is geland. Vliegen is voor de mens iets onnatuurlijks. Het is voor velen een mysterie hoe een vliegtuig überhaupt kan vliegen. Er zijn mensen die het beangstigend vinden dat ze geen controle over de gang van zaken hebben. Het lot ligt zogezegd in handen van een ander, in dit geval van de piloot.

Als de spanning zo hoog oploopt, dat het je verhindert om per vliegtuig te reizen, dan kun je spreken van vliegangst. Het komt in Nederland veel voor, namelijk bij ongeveer drie miljoen Nederlanders. Veel van deze mensen zullen nooit in een vliegtuig stappen. Sommigen hebben een poging gedaan, maar de angst en de spanning is zo groot, dat ze het nooit weer opnieuw zullen proberen.
Dan is er nog een categorie mensen die lijden aan vliegangst, maar die toch gaan vliegen. De vliegreis blijft voor deze mensen echter iedere keer opnieuw een ware beproeving.

Als je angst hebt om te vliegen, voel je spanning. De spanning die je voelt, maakt je angst groter. Daarmee wordt de spanning groter en zo kan de angst alles gaan overheersen. Angst zorgt ervoor dat je ademhaling en hartslag sneller gaan. Zo kan er een paniekaanval ontstaan. Een paniekaanval kan zeer beangstigend zijn.
Mensen kunnen flauwvallen, benauwd worden, trillen en wazig zien. Het is niet vreemd dat iemand met deze ervaringen zich liever niet meer in deze situatie wil bevinden.
Als het doen van een vliegreis tot deze spanningen lijdt, is het logisch dat vliegen geen of nauwelijks een optie is. Bij het idee alleen al kan zo iemand direct dezelfde spanning weer voelen.

Medicijnen gebruiken

Het zou erg prettig zijn als er een pil bestond tegen vliegangst. Helaas is dat niet het geval. Je kunt wel kiezen voor een hulpmiddel zoals een slaapmiddel of een angstremmend middel. Het wordt echter niet aangeraden om de volgende redenen.
  • Hulpmiddelen als tranquillizers tegen vliegangst werken vaak niet

    Ten eerste werken tranquillizers vaak niet doeltreffend genoeg tegen de vliegangst. Er zijn veel mensen het vliegtuig in gestapt met het idee dat ze een prima angstremmer of slaappil via de huisarts of op eigen manier hebben verkregen en die desondanks de hele vliegreis met angst en beven in hun stoel hebben gezeten om vervolgens in het hotel compleet in te storten. Veel artsen schrijven geen slaapmiddel of angstremmend middel voor.
  • Kalmerende medicijnen beïnvloeden het reactievermogen

    Kalmerende medicijnen kunnen gevaarlijk zijn. Het angstremmende of slaapverwekkende middel (tranquillizer) heeft invloed op het reactievermogen. Wanneer er zich een noodsituatie voordoet, kun je niet meer passend en vlot reageren. Artsen zullen je adviseren om te kiezen voor gedragstherapie. In Nederland kun je op veel plaatsen terecht voor gedragstherapie om de vliegangst onder controle te krijgen. Lees er meer over gedragstherapie in tip 5.
  • Alcohol schaadt

    Veel mensen hebben baat bij een glaasje alcohol om de zenuwen wat meer de baas te worden. Een glaasje kan op zich geen kwaad, maar meerdere glazen kunnen in het vliegtuig tijdens de vliegreis leiden tot uitdrogingsverschijnselen. Ook kan (een teveel aan) alcohol vervelende situaties veroorzaken. Een glaasje teveel kan bijvoorbeeld de stemming van iemand versterken. Zo kan de angst versterkt worden. Door de alcohol kun je niet meer zo goed nadenken. Het komt veel voor dat mensen die tegen de angst gedronken hebben zich agressief gaan uiten.

Snelle praktische tips

Behoor je tot de categorie mensen die geen last hebben van vliegangst, maar voel je wel een bepaalde vorm van spanning voor of tijdens een vliegreis? Dan helpen de onderstaande tips.
  • Tips om te ontspannen

    Als je spanning voelt opkomen, bijvoorbeeld omdat het vliegtuig last heeft van turbulentie, ga dan rechtop zitten en probeer je te ontspannen door langzaam in en uit te ademen. Je zult merken dat de ademhaling rustiger en gelijkmatiger wordt.
  • Is de angst redelijk?

    Vraag jezelf af waar je nu precies bang voor bent. Ben je bang dat het vliegtuig verongelukt? Het vliegtuig is tot heden het meest veilige vervoersmiddel dat er bestaat. Je wordt dagelijks met veel grotere gevaren (op de weg) geconfronteerd. Als je het vliegen onnatuurlijk vindt en het niet kunt bevatten, lees dan eens hoe het vliegen werkt. De wetenschap dat het technisch allemaal mogelijk is, kan zeer geruststellend zijn. Alle vliegtuigen zijn zo gebouwd dat zij hevige turbulentie aankunnen. De vleugels zijn van flexibel materiaal gemaakt en zullen niet snel afbreken. Heb je angst dat de piloot fouten maakt? Je hebt niet alles onder controle, en dat kan voor veel mensen erg verontrustend zijn. Als je last hebt van een bepaalde controledwang is het goed hieraan te werken. Dat kan met gedragstherapie.
  • Gebruik geen drank of drugs

    Het gebruik van drank of andere drogerende middelen werkt meestal averechts. Alcohol komt in de vliegcabine extra hard aan. Uitdrogingsverschijnselen kunnen je misselijk maken. Je zult je alleen maar slechter voelen.
  • Afleiding helpt

    Neem een goed boek mee of een kruiswoordpuzzel. Dit zorgt voor afleiding. Maak een praatje met je medereizigers of bestudeer de taxfree gids.
  • Accepteer de spanning

    Het is niet vreemd om spanning te voelen voor een vliegreis. De meeste medepassagiers hebben er last van. Accepteer dat de spanning er een beetje bij hoort en schaam je er niet voor.

Het recept: Ontspanning

Als je last hebt van vliegangst, is het goed om te weten dat je kunt leren om je te ontspannen. Er zijn verschillende cursussen of workshops beschikbaar die je, via veel oefenen, een goede basis geven.
Een cursus ontspannen helpt je dan niet alleen bij je vliegangst, maar in alle situaties waarin je spanning of angst de baas wilt zijn. Tijdens een cursus ontspannen leer je aandachtig alle spieren te spannen en te ontspannen. Er zullen spieren aan de orde komen, waarvan je niet eens wist dat ze bestonden. Door veel te oefenen zul je langzaam leren om gespannen lichaamsgedeelten op een rustige manier te ontspannen. Je doorbreekt hiermee de angstcirkel zoals benoemd in tip 1.

Angst is een thema dat in een cursus ontspannen ook aan bod zal komen. Realiseer je waar je angst uit voortkomt. Meestal komt angst voort uit een gedachte die er ergens ingeslopen is en die je een eigen waarheid hebt gegeven. Zo kun je bij voorbaat denken dat een vliegreis beangstigend is. Je zult je meteen angstig en gespannen voelen als je het vliegtuig in stapt.
Het is mogelijk met gedragstherapie een andere waarheid aan te nemen. Je kunt jezelf leren te geloven dat je vliegreis een prettige, veilige, leuke en snelle manier van reizen is. Echt waar. Lees tip 5.

Gedragstherapie

Gedragstherapie is een goede therapie tegen vliegangst. Gedragstherapie is een vorm van psychotherapie waarin een ongewenst gedrag, dat wordt uitgelokt door omgevingsfactoren, behandeld wordt.
Psychische problemen als angstklachten en fobieën kunnen ermee worden aangepakt. Gedragstherapie is vooral gericht op huidige klachten, maar er kunnen ook zaken uit het verleden ter sprake komen. Meestal is het ongewenste gedrag namelijk gevormd door negatieve ervaringen in het verleden. Dat kunnen gebeurtenissen zijn of situaties.
Gedragstherapie leert je om anders om te gaan met datgene waar je bang voor bent of moeite mee hebt. Nieuwe, positieve ervaringen zorgen voor meer zelfvertrouwen en verminderen de klachten.

De gedragstherapeut zal met jouw hulp proberen te achterhalen waardoor de vliegangst is ontstaan en welke klachten er precies uit voortkomen. De doelstelling kan zijn dat je de vliegangst de baas wilt worden.
Maar er kunnen opeens ook andere zaken aan de orde komen, waarvan de vliegangst slechts een onderdeel is. Je kunt bijvoorbeeld last hebben van claustrofobie. Dan stoelt je angst voornamelijk op kleine ruimtes en een gevoel van daarin opgesloten te zitten.

Een gedragstherapeut zal aan de hand van de klachten en de doelstelling(en) een stappenplan voorstellen, dat in kleine stapjes toewerkt naar het behalen van het doel. Een behandeling gaat gepaard met heel veel oefeningen.

Er zijn verschillende vormen gedragstherapie, maar voor vliegangst is de cognitieve gedragstherapie de meest voor de hand liggende.
De cognitieve gedragstherapie gaat uit van het principe dat gedachten, gevoelens en gedrag op een bepaalde manier met elkaar verbonden zijn. Gedachten kunnen gevoelens en gedrag beïnvloeden. De vliegangst is gebaseerd op negatieve gedachten en de therapeut zal een gesprek aangaan over de mate waarin deze negatieve gedachten realistisch zijn.
De therapie is gericht op het aanleren van andere, positieve gedachten. De verandering in het denkbeeld heeft invloed op de gevoelstoestand op een positieve en dus gunstige manier. Dit zal uiteindelijk resulteren in het afnemen of verdwijnen van de spanningen voor en tijdens de vliegreis.

Deskundige hulp

Stichting VALK

Stichting VALK helpt mensen met vliegangst. De behandeling is zo doeltreffend dat 98% van de mensen de angst kan hanteren. Stichting VALK werkt samen met de KLM, de Universiteit Leiden en Amsterdam Airport Schiphol. Hieraan dankt de stichting haar naam, een afkorting van

V

lieg

A

ngstbestrijding

L

eidse universiteit en

K

LM.
Sinds 1989 behandelt de stichting mensen met vliegangst en aanverwante klachten. De behandeling bestaat uit een gesprek met een psycholoog voor het stellen van de diagnose, eventueel een individuele behandeling en een training die bestaat uit een theorie en praktijk gedeelte. Het praktijkgedeelte bestaat uit een vluchtsimulatie, gevolgd door een echte lijnvlucht binnen Europa onder begeleiding.
Na de training is er nazorg.
Een training van een dag kost 650 euro. Een 2-daagse training kost 960 euro. Het vliegticket is inbegrepen. De eventuele individuele behandeling kost 92 euro per uur.

Vliegangst.org

Voor Belgen met vliegangst is er de website Vliegangst.org waar je een praktijkgerichte vliegangstcursus van een dag kunt volgen. De behandeling wordt gesteund door Brussels Airlines en de Universiteit Gent. Je kunt er alleen aan meedoen als de vliegangst op zichzelf staat en geen onderdeel is van meerdere fobieën bijvoorbeeld. Je moet daarom een aantal formulieren via de website invullen. Dan wordt je uitgenodigd voor een gesprek met de therapeut.
De 1-daagse behandeling bestaat uit een theorie en praktijk gedeelte. Je maakt uiteindelijk een korte vlucht waarbij je wordt begeleid door een therapeut. Het maximale effect wordt bereikt als je na korte tijd weer een vlucht neemt.
De prijs voor deze cursus is 999 euro.
Via de website van Vliegangst.org kun je een brochure downloaden.

Zelfhulp

Er zijn een aantal hulpmiddelen die je kunt gebruiken om zelf iets te doen aan je vliegangst.
Zo is er een zelfhulp CD van Luuc Christiaanse tegen vliegangst, met de titel “Een prettige vlucht”. Je moet deze Cd een aantal weken voor de vliegreis dagelijks beluisteren. Of het werkt? Veel psychologen zijn sceptisch.

Aan de hand van zelfhulpboeken kun je in je eigen tempo je vliegangst aanpakken. Voorbeelden van boeken tegen vliegangst zijn:
  • ‘Nooit meer vliegangstÂ’ van drs. Cor Anneese
  • ‘Overwin uw vliegangstÂ’ van Allen Carr
  • ‘VliegangstÂ’ en ‘Over vliegangst en hoe je er van af komtÂ’ van Lucas van Gerwen
  • ‘Vliegen met plezierÂ’ van Jan Heinemans
Een complete zelfhulpbox tegen vliegangst is verkrijgbaar via de website van Vliegangstvrij. Het zelfhulppakket bevat het boek ‘Over vliegangst en hoe je er van af komt’ van Lucas van Gerwen en twee Dvd’s en een klein pocketboekje voor een totaalprijs van 260 euro.

Virtuele therapie

Virtuele therapie helpt om van een angst af te komen door de angstige persoon met zijn angst te confronteren. Het helpt zeer doeltreffend en in korte tijd tegen klachten als vliegangst.
Virtuele therapie is de verkorte aanduiding voor Virtual Reality Exposure Therapy (VRET). Virtuele therapie bestaat uit een computertherapie die is ontwikkeld door de TU Delft en de Universiteit van Amsterdam.

De virtuele therapie wordt uitgevoerd in een behandelkamer. Daar krijg je een driedimensionale bril op waardoor je levensechte beelden krijgt van een vliegtuig. Je neemt plaats in een vliegtuigstoel. Naast je zit een therapeut die je stap voor stap begeleidt. Bij elke stap vraagt hij je angsten te benoemen. In korte tijd helpt deze therapie je van de vliegangst af. Een sessie duurt ongeveer twee uur. Afhankelijk van de ernst van de vliegangst kan deze na één tot drie keer zondanig afnemen dat je weer in een vliegtuig durft te stappen.
Deze therapie is niet geschikt voor mensen met epilepsie of een pacemaker. Ook mensen met een bril met glazen met een sterkte van meer dan -3,5 kunnen door de apparatuur niet geholpen worden. Het kan wel als je lenzen draagt.
De therapie wordt gegeven door PsyQ in de vestiging in Den Haag.

Internettherapie

Internettherapie is een moderne manier om je problemen zelf aan te pakken, zonder de deur ervoor uit te hoeven gaan. Het is wetenschappelijk bewezen dat internettherapie helpt en effectief is bij psychische klachten. Dankzij internettherapie kun je zelf in een relatief korte tijd aan de hand van overzichtelijke, gestructureerde opdrachten en oefeningen van je vliegangst afhelpen.

Minddistrict

is een website waarmee je een angstfobie als vliegangst kunt overwinnen. De aanpak bestaat uit een combinatie van bewustwording, het verminderen van de klachten door evenwichtige gedachten en heel veel oefenen in de praktijk. Je leert op eigen kracht je probleem de baas te worden en hierdoor voorkom je terugval in moeilijke situaties. De behandelaar die je online begeleidt, is een (gz) psycholoog die ervaring heeft met internettherapie. Je kunt de kosten voor internettherapie vergoed krijgen door je zorgverzekeraar, maar vraag deze van tevoren om een akkoord. Mogelijk wordt je eigen risico wel aangesproken.

Webzorg

verzorgt eveneens internettherapie voor angstklachten. De onderdelen van de behandeling bestaan uit bewustwording, een oefenplan, paniekmanagement, concentratietraining, een module denken en voelen en terugvalpreventie. De internetbehandeling duurt tussen vier en zes maanden.

Het

Fobie Spreekuur

is een vorm van internet therapie waarbij je sessies online kunt aanvragen. Voordat je sessie begint, krijg je eerst een telefonisch intakegesprek. Het Fobie Spreekuur kan je binnen twee uur (telefonisch) van je fobie afhelpen. Soms is het nodig om naar de praktijk in Neunen te komen. Het Fobie Spreekuur wordt geleid door Jos Verheijden, een professionele coach op het gebied van persoonlijke ontwikkeling.
Voor een sessie van twee uur betaal je 375 euro. Mochten er vervolgsessies nodig zijn, dan betaal je 250 euro per twee uur.

Belangrijke adressen

Gedragstherapie (zie tip 5):
Als je een gedragstherapeut zoekt, kun je via het internet zoeken naar adressen in je buurt, of ga langs je huisarts voor een verwijzing. Vraag vooraf aan je zorgverzekeraar of deze de kosten (al dan niet gedeeltelijk) vergoedt.
Deskundige hulp bij vliegangst (zie tip 6):
Voor Nederland:
Stichting VALK
Postbus 110
2300 AC Leiden
Telefoon: 071-5273733
Fax: 071-5273796
Website: valk.org

Voor België:
Vliegangst.org 
Algemene coördinatie cursus vliegangst : Brussels Airlines
Contactpersoon: Julien Tilkens
External Communication Officer
b.house - Brussels Airport - Ringbaan
Airport Building 26 box Ob.1
BE-1831 Diegem
Telefoon:  +32 2 723 85 52
Fax:  + 32 2 723 84 09
E-mail : julien.tilkens@brusselsairlines.com
Universiteit Gent
Contactpersoon: Anouk Vanden Bogaerde
Department of Experimental - Clinical and Health Psychology
Henri Dunantlaan 2
BE-9000 Gent
Telefoon: + 32 9 264 64 74
Fax: + 32 9 264 64 81
E-mail : Anouk.VandenBogaerde@UGent.be
Website: vliegangst.org
Internettherapieën (zie tip 9):
  • Minddistrict.nl
  • Het Fobie Spreekuur
  • Webzorg.nl

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over vliegangst

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!